- هم‌اندیشی ویراستارانه ویرایش ادبیات کودک و نوجوان: مهمترین مشکل ویراستاران را عدم شناخت نسبت به زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد. بین ویراستاری کتاب کودک و بزرگسال تفاوت زیادی وجود دارد یین ویرایش کتاب کودک و نوجوان با کتاب بزرگسال و دانشگاهی متفاوت است ولی خیلی‌ها این‌ها را یکی می‌دانند و فکر می‌کنند هر ویراستاری قادر به ویراستاری کتاب‌های کودک و نوجوان است درحالی‌که این‌طور نیست. ویرایش متون کودک و نوجوان نباید به حوزه کتاب و جمله محدود شود، الان فضای مجازی و شبکه‌های تلویزیونی سهم بیشتری از کتاب دارند و باید برای این موارد هم تدابیری بیاندیشیم. زمانی که این مسیر را تقویت کنیم همزمان می‌توانیم حوزه شبکه‌های مجازی را هم فعال کنیم و ما امروز باید پاسخگوی نیاز کودکان و نوجوانان در بازی های کامپیوتری و رسانه‌ها و صدا و سیما باشیم. و تا زمانی‌که این مسائل مطرح نشود ایرادهای زبانی هم ادامه می‌یابد.
- خانه کتاب بتواند از ویراستاران کتاب کودک حمایت کند.
- ن به عنوان یک نویسنده سعی می‌کنم نوشته‌هایم را چندین بار بخوانم و ویرایش کنم تا برای مخاطب جذاب‌تر باشد و مطلب را ویرایش شده به ناشر تحویل دهم اما همه نویسندگان این‌طور نیستند و متن‌شان نیاز به ویرایش دارد. ویراستار ادبیات کودک باید ویراستار ادبی هم باشد.
- از سویی ویراستاری متون ترجمه هم باید به گونه‌ای باشد که واژه‌ها صرفا از زبان خارجی به فارسی برگردانده نشوند بلکه فارسی سازی شوند و هویت زبان فارسی در متون ترجمه حفظ شود. البته در زمینه ویراستاری، آموزش افراد علاقه‌‌مند به ویراستاری نیز اهمیت دارد این افراد حتما باید به مقوله ادبیات کودک آشنایی داشته باشند تا بتوانند تاثیرگذار باشند. و باید بهترین‌های ویراستاری مشخص شوند و تجربیات‌شان منتقل شود.
- به گفته راستی، ما باید از زبانما‌ن حتی در زمان محاوره هم لذت ببریم. زبان باید ارتباط قوی بوجود آورد چون پیام ما از طریق زبان است که منتقل می‌َشود. زبان از چیزهایی است که در معرض صدمه است و باید به افرادی که بدون مشکل صحبت می‌کنند احترام بگذاریم. کسی که در زبان مشکل بیشتری دارد در فکر کردن هم مشکل دارد.
- ساله ویرایش دچار آسیب جدی خواهد شد چون هزینه آن روی قیمت تمام شده کتاب محاسبه می‌شود و ویراستاری سبب بالا رفتن قیمت نهایی کتاب می‌شود و هزینه کتاب به گونه‌ای می‌شود که مخاطب قادر به خرید کتاب نیست. باید تلاش کنیم ویراستاری را جا بیاندازیم. مهمترین مشکل ویراستاران این است که زبان و ادبیات فارسی را درست نمی‌شناسند.
- وقتی وارد حوزه کودکان اول دبستان می‌شویم می‌بینیم دایره واژگان کودک به جای اینکه افزایش پیدا کند، کاهش می‌یابد. چون بچه‌ها در خردسالی بسیاری از کلمات را شنیده‌اند و وقتی پدر و مادر کتابی را برایشان می‌خوانند، متوجه می‌شوند ولی وقتی در کلاس اول و دوم دبستان می‌خواهند خودشان کتابی را بخوانند دچار مشکل می‌شوند و با شکل نوشتاری کلماتی که بارها شنیده‌اند، مشکل دارند و این مساله کار را برای ویراستاران، مشکل می‌کند.
- سردبیر فصلنامه نقد کتاب کودک، در ادامه به نشریات تخصصی کتابی که در زمینه نقد کتاب از سوی موسسه خانه کتاب منتشر می‌شود اشاره کرد و گفت: ما در فصلنامه نقد کتاب کودک و نوجوان به دنبال نقد ویراستاری کتاب کودک هستیم اما کمتر مقالاتی در این زمینه به دست ما می‌رسد ولی از این مقالات استقبال می‌کنیم و از انجمن ویرایش و درست‌نویسی دعوت می‌کنم در این زمینه با ما همکاری کند.
- وقتی از کنار کودکان در خیابان عبور می‌کنیم و زبان گفتاری آنها را می‌شنویم، می‌بینیم که با فاجعه گفتاری مواجهیم از نظر نوشتاری هم با فاجعه روبه‌روایم. مخصوصا الان که با وجود شبکه‌های مجازی، کودکان در معرض بمباران بیشتر ادبیات و نوشتار غلط هستند. براین اساس چگونه می‌توانیم با استفاده از ادبیات فاخر، کودکی را که گویش و نوشتار این‌چنینی دارد، را به سوی زبان و ادبیات فارسی بکشانیم.«وضعیت ویرایش و نشر؛ مشکلات و راهکارها» تنها 10 درصد از ناشران استان قم ویراستار دارند
- بزرگ‌ترین چالش در ویرایش ادبیات کودک و نوجوان پیدا کردن زبان مشترک است ویراستاران آثار ترجمه باید به زبان مبدا مسلط باشند بی‌توجهی به ویرایش محتوایی در ویراستاری کتاب کودک. متاسفانه در کشور ما به سراغ هر ویراستاری بروید فکر می‌کند از پس ویرایش کتاب کودک برمی‌آید درحالی‌که این‌طور نیست، ویرایش کتاب کودک کار بسیار سختی است، علیرغم اینکه در ظاهر بسیار ساده به نظر می‌رسد و در ابتدا باید این نگاه عوض شود.
این ویراستار گفت: مساله بعدی این است که ما پژوهش در ویراستاری را جدی نگرفته‌ایم و همه ویرایش کتاب کودک را در ویرایش زبانی خلاصه کرده‌ایم و توجهی به ویرایش محتوایی که باید از سوی افراد اگاه به نوشتن و نویسندگی صورت گیرد نکرده‌ایم. مشکل دیگر این است که ما فکر می‌کنیم هرچیزی در حوزه ویرایش ادبیات کودک می‌دانیم کافی است و نیاز به مشورت و آگاهی بیشتر نداریم. - این پژوهشگر و ویراستار گفت: 1300 ناشر در استان قم پروانه نشر دارند اما از این تعداد 600 تا 700 ناشر فعال هستند. همچنین از 1395 تا 1397 هم 7000 عنوان کتاب در قم چاپ شده است که البته 70 تا 80 درصد آنها را کتب مذهبی تشکیل می‌دهند. از 225 ناشر فعال مشهد، تنها 3 ناشر، کتاب‌هایشان را قبل از چاپ، حتماً به ویراستار می‌دهند. گزارش صادق یزدانی پژوهشگر، ویراستار و عضو انجمن صنفی ویراستاران درباره کم و کیف ویرایش در شهر مشهد قرائت شد که مطابق این گزارش 716 مرکز یا موسسه به عنوان ناشر در مشهد، ثبت شده‌اند که از این تعداد 225 ناشر فعالیت می‌کنند که فعالیت آنها هم در حد انتشار یک عنوان طی یک سال است. به گفته وی، اگر تنها ناشران حرفه‌ای و فعال مشهد را مورد بررسی قرار دهیم، به عدد 87 ناشر می‌رسیم که به کار ویرایش کتاب اهمیت می‌دهند. اما اگر سختگیرانه‌تر با این مسئله روبه‌رو شویم، باید اذعان کنیم که تنها 3 ناشر در مشهد هستند که قبل از چاپ کتاب‌هایشان، حتماً آنها را به دست ویراستار می‌دهند. گزارش حمیدرضا نویدی‌مهر ویراستار باسابقه مشهدی قرائت شد که در آن، مشهد بعد از تهران و قم، سومین قطب کتاب کشور لقب داده شده است؛ با این وجود حتی ناشران خصوصی این شهر هم ویراستار مقیم ندارند و اغلب آنها کار ویراستاری خود را به صورت برون‌سپاری انجام می‌دهند. ویراستاری کتاب‌های ناشران رشت، تنها در حد صوری انجام می‌شود و نه محتوایی در حال حاضر 160 ناشر در کل استان گیلان فعالیت می‌کنند که البته از این تعداد تنها حدود 60 ناشر به طور مداوم کتاب چاپ می‌کنند. ناشران رشت هم در موسسات خود ویراستار مستقر ندارند و کتاب‌هایشان را برای ویرایش برون‌سپاری می‌کنند که در نهایت هم این ویرایش‌ها تنها در حد صوری و زبانی انجام می‌شود و نه محتوایی. ادهمی یکی از نهادهایی را که دارای بیشترین سهم در تولید کتاب در گیلان است، حوزه هنری این استان عنوان کرد که یک شاخه از ویرایش در آن شکل گرفته و دارای ویراستارانی آشنا با زبان‌های محلی است و عمدتاً هم از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های استان گیلان هستند. وی یکی از مشکلات ویرایش در حوزه زبان‌های بومی و محلی را در خطه گیلان به بحث آوانویسی مرتبط دانست که به گفته او، محدودیتی هم برای آن وجود ندارد و همین مسئله موجب اختلافاتی در ویرایش آثار در این استان شده است. ضعف عمده ویراستاری در اصفهان به نبود خط ارتباطی مناسب بین ناشران برمی‌گردد اصفهان 500 ناشر و بیش از 100 کتابفروشی دارد و طی 2 سال گذشته حدود 300 عنوان کتاب از سوی ناشران این استان منتشر شده است. سازمان جهاد دانشگاهی فعالیت‌های نسبتاً خوبی در حوزه ویرایش انجام می‌دهد اما ضعف عمده ویراستاری در استان اصفهان به عدم سازماندهی انتشاراتی‌ها و نبود یک خط ارتباطی مناسب بین آنها علیرغم پتانسیل بالایی که دارند، برمی‌گردد. مازندران فاقد ویراستار حرفه‌ای کتاب است 146 ناشر در 15 شهر این استان فعالیت می‌کنند و رغبت به تولید کتاب‌هایی با کیفیت بالا در این استان وجود دارد. به رغم فرصت‌هایی مناسب که برای اشتغال در حوزه نشر و ویرایش در مازندران فراهم است، اما به دلیل نبود نیروهای حرفه‌ای در این حوزه، رشد چندانی در این زمینه به وجود نیامده است. کرمانشاه، نه ویراستار تخصصی دارد و نه ویراستار مقیم این استان 48 ناشر دارد که 40 ناشر آنها فعالیت تقریباً مناسبی دارند اما تنها 2 ناشر فعالیت‌شان خیلی زیاد است که یکی از آنها انتشارات طاق‌بستان است؛ اولین ناشری که در سال 1372 در کرمانشاه مجوز گرفته است. توقع ناشران شهرستان لار از ویرایش، برطرف کردن اِشکالات صوری و زبانی آثار است لار دارای 2 ناشر است که هر دو هم متعلق به بخش خصوصی است. این شهرستان همچنین دارای 17 کتابفروشی است و یک روزنامه هم به نام «میلاد لارستان» در آن منتشر می‌شود.به گفته وی، تنها حدود 10 درصد از ناشران استان قم ویراستار دارند که عمده کارشان هم تنها محدود به ویرایش زبانی و صوری می‌شود و ورود جدی به حوزه ویرایش محتوایی ندارند.
- فقدانِ سجاوندی درست از موارد دیگر است. حذف یای اضافه از موارد رسم الخطی‌ست که خوانش را برای خواننده دشوار می‌سازد («خانه ما» به جای «خانه‌ی ما»). باید به ناشران محترم هشدار داده شود که کتاب‌های تحت چاپ خود را حتماً ویراستاری جّدی کنند، چون چنین اشتباهاتی سَهوی از سوی نویسنده طبیعی‌ست و آنها باید در انتشارِ متنِ سالم بکوشند.
- پیمان شوقی در پایان گفت: اگر ما آسیب‌شناسی کنیم می‌بینیم مشکل ما مترجمان جدید هستند که با علاقه وارد می‌شوند اما آن احاطه زبان مبدا و مقصد و بر موضوع را ندارند. به عنوان مثال یک کتاب سینمایی منتشر شده است که اسامی افراد یا فیلم‌های معروف به درستی در آن ذکر نشده است و در اینجا باید به کار ناشران هم اشاره کرد که کم کاری می‌کنند. ناشران باید ویراستاری که تسلطی به حوزه سینما دارد را انتخاب کنند تا این مشکلات مرتفع شود. وی مثالی هم در این زمینه بیان کرد.
- در تبصره 7 بیان شده است که ویراستارانی که بیش از 50 درصد در شکل‌دهی محتوا نقش داشته‌اند اهل قلم محسوب می‌شوند.
باید به این نکته توجه کرد که این تبصره نباید مشمول آثار ترجمه‌ای شود. زیرا اثر ترجمه‌ای که بیش از 30 درصد ویرایش داشته باشد نه تنها نیازمند ترجمه مجدد است، بلکه مترجم آن صلاحیت اهل قلم بودن را ندارد. - شاهد سیر سعودی ترجمه ادبیات عرب هستیمکه بعضا متاسفانه بدون ویراستاری و نمونه‌خوانی به بازار کتاب عرضه می‌شوند و گاهی اوقات ترجمه را دچار آسیب می‌کنند.
- برای اعمال ممیزی و بررسیِ زبانیِ آثار و منشورات نهادهای فرهنگی حکومتی باید متخصصان و ویراستاران کارآزموده، مراقب درستی زبان فارسی در آنها باشند. در صداوسیما هرچه برنامه‌ای پرمخاطب‌تر باشد، باید در قبال زبان فارسی مسئول‌تر و سنجیده‌کارتر باشد. مجریان بی‌سواد پرمدعا نباید زبان مردم را تخریب کنند. خبرگزاری‌های پرمخاطب کشور قبل از نشر هر خبر باید آن را به ویراستاران آزموده بسپارند تا اخبار با زبان فارسیِ درست و پاکیزه پراکنده شود. فیلم‌ها و سریال‌ها معمولاً مشاور مذهبی و حقوقی و انتظامی دارد اما مشاور زبانی و ادبی ندارد. در برنامه‌های ادبی رادیو و تلویزیون اشعار بزرگان زبان فارسی غلط خوانده می‌شود. در زیرنویس‌های برنامه‌های پربینند? صداوسیما زبان فارسی گفتاری به کار می‌رود. گزارشگران فوتبال اسراف‌کارانه لغات و اصطلاحات فرنگی به کار می‌برند. زبان روزنامه‌ها نابسامان است. در فضای مجازی که وضع آشفته‌تر است. این ناسازی‌ها و بی‌اندامی‌ها را باید ویراستاران بصیر ببینند و تذکر دهند و رفع کنند.
- نهادهای فرهنگی حکومتی و رسانه‌های دولتی ابزار کارآمد دفاع از زبان فارسی هستند یا فی‌الواقع از آنها انتظار می‌رود ابزار کارساز ترویج و تقویت زبان فارسی باشند لاجرم باید هرچه زودتر مجهز شوند به حضور ویراستاران بادانش و آموزش‌دیده و آزمون‌پس‌داده.
ویراستار باید جزء جدانشدنی و سازمانی این دستگاه‌ها و رسانه‌ها باشد. درنتیجه باید هرچه زودتر ویراستار کاربلد تربیت شود. گروه‌های ادبیات فارسی دانشگاه‌ها و فرهنگستان زبان و ادب فارسی و آموزشگاه‌های خصوصی معتبر باید برای نهادهای دولتی ویراستار تربیت کنند. در مملکت پول هست و این‌همه دانشجو و فارغ‌التحصیل درس‌خوانده کوشای جوینده کار هست. چرا از این توانایی بالقوه برای این موضوع مهم استفاده نشود؟ از بذل مال و عمر برای زبان فارسیِ نباید دریغ داشت. بنابه قاعد? الاهم فالاهم هزینه‌کرد برای زبان فارسی مقدّم است بر اعم اغلب هزینه‌های فرهنگی. - از حافظ غزل زیادی نداریم. برداشت این است که حافظ شعرهای خودش را چندین بار ویرایش می‌کرد. دقت نظر در فرم و تسلط بر محتوا موجب شد که تقریبا رفیع‌ترین قله شعر را در زمان او داشته باشیم. ما سال‌هاست که با دیوان حافظ فال می‌گیریم و به دلیل تفاسیر متنوع از اشعار، همه آدم‌ها دور حافظ جمع می‌شوند.
- رابطه میان نماینده ادبی و ویراستاران بخشی از صنعت نشر است که یکی از دورافتاده‌ترین‌ها از منظر عموم، و با این حال یکی از مهمترین نیروهای پیش‌ران در انتشار یک اثر است. هدف نمایندگان ساخت فهرستی از ویراستاران است که سلیقه آنها برایشان آشناست و می‌دانند برای یک پروژه خاص به کدام‌یک مراجعه کنند. ویراستاران نیز به‌طور طبیعی از این فرآیند سود می‌برند زیرا مطمئن هستند که نماینده‌ها کارهای جدید و هیجان‌انگیزی برایشان به ارمغان می‌آورند. باربارا می‌گوید: «انتخاب یک ویراستار مناسب و روش مناسب برای تبلیغ یک کتاب برای من بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است.»
- اما همه این‌ها در سمت ویراستار چطور اتفاق می‌افتد؟ سالی کیم، معاون و سرویراستار پاتنم از مجموعه انتشارات گروه پنگوئن می‌گوید: «یک نماینده زمینه مناسب برای تبلیغ را فراهم می‌آورد و مشخص می‌کند که آن اثر احتمالا چه نوع از خوانندگان را جذب می‌کند.»
- هر دو گروه نماینده‌ها و ویراستاران تعداد قابل‌توجهی نسخه دست‌نویس دریافت می‌کنند. کیم زمانی را به یاد می‌آورد که بعد از تماس یک نماینده، یک جعبه روی میز قرار می‌گرفت. اما افزایش تعداد نماینده‌های ادبی، به اضافه این واقعیت که حالا فرستادن آثار تنها با یک ایمیل و لمس یک کلید امکان‌پذیر است، باعث شده که تعداد کتاب‌ها در طول سال‌ها به شدت افزایش پیدا کند. برای کیم دریافت روزانه چهار تا هشت نسخه غیرمعمول نیست.
- ویراستاران چگونه از دریای آثار باکیفیت عبور می‌کنند؟ این موضوع با دانستن سلیقه شخصی فرد آغاز می‌شود. کیم می‌گوید: «من معمولا خیلی سریع می‌فهمم که دوست دارم به خواندن یک اثر ادامه بدهم یا نه. داستان بسیار شخصی است. درنتیجه اگر فوری با آن ارتباط برقرار نکنم، کتابی نیست که بتوانم تا دو سال آینده کار با نویسنده آن موفق شوم. در این صورت منصفانه این است که کنار بکشم تا ویراستار دیگری آن را انتخاب کند. از آن‌سو اگر یک متن مرا وادار کند تا نیمه‌های شب بیدار بمانم، نشانه این است که باید آن را قبول کنم.»
- در عین حال، نویسنده به دنبال ویراستاری است که دیدگاه خود را به اشتراک بگذارد و در مورد داستانی که می‌خواهد بگوید به اندازه او پرشور باشد. کورین سالیوان، نویسنده رمان «مبتذل» می‌گوید: «ویراستاری یک فرآیند طولانی و خسته‌کننده است و درنتیجه شما به ویراستاری نیاز دارید که تنها نوشته شما را دوست نداشته باشد، بلکه با داستان، کاراکترها و خود شما ارتباط برقرار کند. کسی که می‌داند چطور داستان شما را بهبود ببخشد، به نحوی که با هدف من در یک راستا باشد. شاید شنیدن این جمله که «داستان‌ات عالی نیست» دردناک باشد اما ویراستارِ خوب به شما کمک می‌کند که نوشته‌تان به پتانسیل کامل خود دست یابد.»
- آن‌طور که کیم توصیف می‌کند، فرآیند ویرایش از سطح درشت به ریز حرکت می‌کند، به این معنی که ابتدا به دید کلی کتاب و بعد در نهایت به ویرایش خط به خط می‌‌پردازد. اینهورن می‌گوید: «برخی نویسنده‌ها به رفت و برگشت‌های زیادی نیاز دارند، و بعضی تنها به یک بار صحبت. در جهان ایده‌آل، کاری که یک ویراستار می‌کند برای هیچ‌کس غیر از نویسنده جلب توجه نمی‌کند. کار ما باید یک کتاب را بهتر کند اما در نهایت این تماما کار نویسنده است.»
- با اینکه این ممکن است پایان راه به نظر برسد، کیم معتقد است که این در واقع آغاز سفر یک کتاب است. اینهورن می‌گوید: «مردم تصور می‌کنند یک ویراستار تمام روز را در دفترش نشسته و می‌خواند. خنده‌دار است. ویراستاران تقریبا تمام اوقات غیر از زمانی که در دفتر خود هستند در حال ویرایش‌اند. وقتی در محل کار هستند با مولفه‌های دیگر انتشار یک کتاب موفق سروکار دارند –بازاریابی، تبلیغات، طراحی جلد، طراحی داخلی، قراردادها و ... و یک ویراستار تنها یک شخص در تیم نشر است که به بیرون آمدن یک کتاب در دنیا کمک می‌کند.»
- ویراستار علمی: نخست آنکه ویراستار علمی باید به نثر شیوا و روان مأنوس و آشنا باشد. دوم باید با دانش آن متن علمی که ویرایش می‌کند تا حد بسنده‌ای آشنا و مسلط باشد. ویرایش کردن تنها جاگذاری یا جابه‌جایی چند ویرگول (،) یا انجام چند نقطه‌گذاری نیست. بی‌تردید ویراستار باید با مؤلف یا مترجم اثر هماهنگی داشته باشد و خودسرانه یا به دلخواه ناشر یا احیاناً برای رعایت برخی خط قرمزها، نباید بر اساس آنچه را سلیقه‌اش می‌پسندد و شرایط اقتضا می‌کند متن را تغییر دهد، بلکه باید با نوعی مشورت با صاحب‌اثر کار خود را انجام دهد.هرچند ویراستار باید نوعی استقلال کار داشته باشد چون قطعاً برای ویرایش خود دلیل‌هایی دارد. حال اینکه به چه کسی بگوییم ویراستار علمی -چون این حرفه هنوز در فرهنگ نشر ما جای خود را به درستی باز نکرده است- مشکل است.
-
ویراستار ادبی نجات‌دهنده قصه‌های معیوب است.
-
مجید راستی در دومین نشست تخصصی «ویرایش ادبیات کودک و نوجوان» با یبان اینکه حال زبان فارسی خوب نیست، بهترین شکل ویراستاری ادبیات کودک را ویرایش ادبی عنوان کرد و گفت: ویراستار ادبی نجات دهنده قصه‌های معیوب است.
- در ابتدا دبیر انجمن ویرایش و درست‌نویسی، در این مراسم به مشکلات و دغدغه‌های حوزه ویراستاری اشاره کرد و گفت: هنوز مجموعه‌ای نداریم که در حوزه زبان فارسی مطالبه‌گر و مدعی‌العموم باشد. نهادهای دولتی کم و بیش وظایف خودشان را انجام می‌دهند اما مطالبه‌گری اتفاق نمی‌افتد.
- مهدی صالحی، با بیان اینکه یکی از جاهایی که باید مطالبه‌گری در آن صورت گیرد ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان است، افزود: ما باید اوضاع موجود را بررسی کرده و در مقابل خرابی‌ها صبوری نکنیم و تلاش کنیم انجمنی ایجاد کنیم و برای زبان فارسی مطالبه داشته باشیم.
- این ویراستار افزود: در این راستا انجمن ویرایش و درست‌نویسی درحال ایجاد پویش‌های مردمی برای مطالبه‌گری در حوزه زبان فارسی است. مثلا در حوزه زبان و ادبیات کودک و نوجوان ما می‌توانیم از نهادهای مربوطه مانند صدا و سیما، آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه زبانی که با کودکان صحبت می‌کنند، کتاب‌هایی که تبلیغ می‌کنند و مجوزی که به آثار کودک و نوجوان می‌دهند، مطالبه‌گری کنیم.
وی با بیان اینکه امروزه اغلب بچه‌ها در مهدکودک‌ها یا دبستان، ترانه‌های غیرمجاز را حفظ می‌کنند و می‌خوانند، افزود: این درحالی است که اغلب موسیقی‌های مجاز و غیرمجاز امروزی از نظر ابتذال زبانی و موسیقیایی از هم سبقت می‌گیرند و ما باید نقدهای منسجم داشته باشم.
صالحی گفت: تا به‌حال هیچ اتفاقی درمقابل ایرادهای ویرایشی کتاب‌های درسی و کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان رخ نداده است. ما در این زمینه نقد منسجم نداریم. همه نقدها جسته و گریخته است. باید کاری کنیم نقدها منسجم باشد و کمک کنیم محصولی تولید شود که از نظر زبانی بتوانیم از آن دفاع کنیم. -
تدوین شیوه‌نامه جدید ویرایش ادبیات کودک
حسن اسماعیلی طاهری، از پژوهشگران حوزه کودک و نوجوان، سخنران بعدی این نشست بود. وی با بیان اینکه آثاری که تا به حال در زمینه ویرایش ادبیات کودک تولید شده، پراکنده بوده، گفت: ما می‌خواهیم شیوه‌نامه مدونی برای ویرایش ادبیات کودک درنظر بگیریم تا پدیدآورندگان ادبیات کودک بتوانند به آن مراجعه کنند. برای این کار ابتدا باید شیوه‌نامه‌های موجود را بررسی کنیم و شیوه‌نامه آکادمیک و علمی اولیه‌ای را تهیه کرده و برای بازبینی در اختیار صاحب‌نظران قرار دهیم تا در نهایت شیوه‌نامه قابل قبولی را تدوین کنیم که اغلب صاحب‌نظران روی آن اتفاق نظر داشته باشند. -
ویرایش مطالب منتشر شده در کتاب‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه اگر ایراد ویرایشی در متن وجود داشته باشد، سبب آموزش اشتباه به مخاطب، مخصوصا کودکانی می‌شود که درحال آموزش، یادگیری و الگوبرداری هستند.
در این راستا کارگروه ویرایش ادبیات کودک و نوجوان انجمن ویرایش و درست‌نویسی، کارگاه‌هایی را در راستای ویرایش ادبیات کودک و نوجوان برگزار می‌کند تا دست‌اندرکاران این حوزه با دانش بیشتری به این مهم بپردازند.
تا به حال یک نشست در این زمینه برگزار شده و دومین نشست تخصصی «ویرایش ادبیات کودک و نوجوان» نیز یکشنبه (26 خرداد 1398) در موسسه خانه کتاب برگزار می‌شود.
در این نشست، با محوریت «بررسی شیوه‌نامه‌های موجود» موضوع ویرایش کتاب خردسال، از سوی مجید راستی، نویسنده باسابقه ادبیات کودک و نوجوان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مجید راستی (متولد 1335) نویسنده و مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان، دارای مدرک کارشناسی زبان انگلیسی است. وی فعالیت خود را از مجله کیهان بچه‌ها در دهه 60 آغاز کرد. از جمله کتاب‌های منتشر شده او می‌توان به مجموعه «قصه‌های بی‌بی و بابا»، «یک تکه آسمان به من بده»، «این سر دنیا، آن سر دنیا»، «موش شو، بگیرمت» و «پسر کوچولویی به اسم قوره» اشاره کرد. «این سر دنیا، آن سر دنیا» یکی از کتاب‌های موفق این نویسنده است که در چهاردهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد.
علاقه‌مندان برای حضور در این نشست می‌توانند ساعت 17 یکشنبه (26 خرداد 1398) به سرای کتاب موسسه خانه کتاب مراجعه کنند.
اسماعیلی طاهری در ادامه به ارائه توضیحاتی درباره ایرج جهانشاهی، آموزگار، نویسنده، مترجم و ویراستار ادبیات کودکان و نوجوانان، پرداخت و با قرائت بخش‌هایی از شیوه‌نامه او به بررسی و نظرسنجی درباره آن پرداخت. -
سیدعلی کاشفی خوانساری نیز در این نشست درباره شیوه‌نامه جهانشاهی گفت: درزمینه ویراستاری متون مربوط به حوزه کودک و نوجوان، منابع زیادی نداریم. قبل از اینکه ایرج جهانشاهی این شیوه‌نامه را بنویسد، نادر ابراهیمی برای نخستین بار فارسی‌نویسی را برای کودکان مطرح کرد. اما به صورت تخصصی در زمینه ویراستاری برای کودکان صحبت نشده است. مثلا در سال‌های اخیر مریم جلالی، کتابی را در این زمینه منتشر کرده است. براین اساس می‌توانیم بگوییم منابع اندکی داریم و آنچه که جهانشاهی در شیوه‌نامه‌اش آورده شامل مبانی و مباحث عملی و اجرایی است که ارزشمند است.
-
مجید راستی، نویسنده کودک و نوجوان، نیز در بخش دیگری از این نشست بیان کرد: جهانشاهی یکی از مهمترین افراد در ادبیات کودک و نوجوان است و قدم‌هایی برداشته که در زمان خودش خیلی تاثیرگذار و مهم بوده است. معمولا تجربیات و آموخته‌ها دست به دست هم می‌دهند تا در هر زمانی پایگاهی برای ادبیات کودک ایجاد شود، همانگونه که جهانشاهی در زمان خودش این کار را انجام داد.
-
نویسنده «این سر دنیا، آن سر دنیا» در ادامه بیان کرد: اگر امروز بخواهیم نوشته‌های جهانشاهی را بررسی کنیم شاید ضعف‌هایی دیده شود که امروزه بتوان آنها را برطرف کرد و متن جدیدی تولید کرد. اما این متن هم 50 سال پیش دارای ضعف‌های مختلفی خواهد بود. مثلا جای تخیل در بخش‌هایی از متنی که خوانده شد خالی است درحالی‌که به نظر من دو اصل زبان و تخیل هستند که ادبیات کودک را از بزرگسال تفکیک می‌کند.
-
حال زبان فارسی خوب نیست
این نویسنده با بیان اینکه حال زبان فارسی خوب نیست، گفت: دانسته و ندانسته بلاهای زیادی از سوی نهادهای مختلف بر سر زبان فارسی آمده است مثلا صدا و سیما که یکی از پایگاه‌های زبانی ماست، و ترویج عمومی انجام می‌دهد، معیوب است.
وی در ادامه بیان کرد: توجه به حوزه زبانی در ادبیات کودک یکی از ویژگی‌های لازمی است که باید وجود داشته باشد و ویراستار می‌تواند کمک کند این زبان سالم‌تر باشد. اما ویراستاری می‌تواند این کار را انجام دهد که ادبیات کودک را بشناسد نه اینکه فقط متخصص ویراستاری باشد. ویراستار کودک قبل از ویراستار کودک بودن باید با ادبیات کودک آشنا باشد چون فقط بخشی از ادبیات کودک به زبان برمی‌گردد و بخش دیگر آن مضمون و ساختار است. -
ویراستار ادبی نجات دهنده قصه‌های معیوب است
خالق «ماجراهای فندق و پسته» بهترین شکل ویراستاری را ویرایش ادبی عنوان کرد و گفت: در ویرایش ادبی، ویراستار هم ساختار ادبی را اصلاح می‌کند و هم زبان را. کار بر روی زبان، شکل جزئی ویراستاری است و شکل کلی آن ویرایش ادبی است و می‌توان گفت که ویراستار ادبی نجات دهنده یک قصه معیوب است.
وی یادآور شد: یکی از نکاتی که ادبیات کودک امروز در کنار تخیل و فانتزی که از واجبات قصه کودک است، نگاهی است که نویسنده می‌تواند به قصه و نوشته‌اش داشته باشد. نگاه همگرا و واگرا در این زمینه اهمیت زیادی دارد. اگر واگاریی را دنبال کنیم پرسش‌هایی طرح می‌کنیم که بچه را به فکر کردن وادار کند. اگر قصه‌هایی که می‌نویسیم به بچه‌ها کمک کند با این نگاه بزرگ شوند، خودشان آینده‌شان را خواهند ساخت و روحیه پرسشگری و مطالبه‌گری در سایه این واگرایی اتفاق می‌افتد. اما اگر از نوع همگرا باشد آینده را دیگران باید برایشان بسازند.
به گفته راستی، ویراستار خوب کسی است که حوزه کاری‌اش را خوب بشناسد. ویراستار هم مثل نویسنده هرقدر بتواند به ایجاز کار کمک کند و از جملات کوتاه‌تر استفاده کند، کیفیت کار افزایش می‌یابد. -
آثار ارسالی به بیست و هفتمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران باید از ابتکار و خلاقیت در ارائه بینش اسلامی، تحقیقات و مطالعات ایرانی برخوردار و دارای ویژگی بهره مندی از ارزش های فرهنگی بسیار درخور توجه و منطبق با معیارهای تحقیقی، پژوهشی و استناد به منابع معتبر و علمی باشند.
تناسب حجم کتاب با محتوا، فصل‌بندی موضوع ها، رعایت هماهنگی فصل ها و یکدستی مطالب، ذکر فهارس فنی، اهتمام به ویراستاری، آرایه مناسب کتاب و نداشتن اغلاط چاپی، رعایت معیارهای اساسی ترجمه در کتاب های ترجمه شده و رعایت آداب و قواعد تصحیح انتقادی متون به همراه توضیحات و حواشی لازم و ارائه نسخ بدل به حد کافی در کتاب های تصحیح شده از دیگر ویژگی های آثار ارسالی است. -
نشست نقد و بررسی کتاب «له و علیه ویرایش»، اثر سایه اقتصادنیا برگزار می‌شود. در این برنامه، احمد سمیعی گیلانی، علی صلح‌جو، سیروس علی‌نژاد، هومن عباسپور و سایه اقتصادی‌نیا حضور می‌یابند و به ایراد سخن خواهند پرداخت.
قلم
این وبلاگ در 11 / 5 / 98 به دنیا آمد. در آن به مسائل ویرایشی، نگارشی، ادیان، معارف اسلامی، کتاب و گردشگری می پردازم.